Украінскі пісьменнік: Ці павінен Васіль Быкаў адказваць перад украінцамі за Лукашэнку?
Украінскі пісьменнік і дыпламат Сяргей Баршчэўскі публічна выступіў супраць рэпрэсій у дачыненні да беларушчыны ва Украіне па ідэалагічных матывах. Беларуская літаратура, якую хочуць выкрасліць са школьнай праграмы, у адрозненне ад рускай, ніколі не была літаратурай метраполіі. Як і ўкраінская, яна — з усімі сваімі плюсамі і мінусамі — была літаратурай калоніі, літаратурай народа, заняволенага спачатку царскай, а затым савецкай імперыяй. Беларуская мова і літаратура ніколі не замахваліся на суверэнітэт іншых моў і літаратур, ніколі не спрабавалі іх выцесніць. І змаганне ўкраінцаў з імі толькі ўзрадуе, а не засмуціць Лукашэнку і яго маскоўскіх куратараў, сцвярджае ён у тэксце на партале Obozrevatel.
Міністэрства адукацыі і навукі Украіны падтрымала ініцыятыву ўкраінскай асацыяцыі выкладчыкаў замежнай літаратуры і іншых грамадскіх арганізацый, якая заклікала прыбраць са школьнай праграмы творы пісьменнікаў краіны-агрэсара.
У той жа час у галовах некаторых актывістаў (улічваючы прарасійскую пазіцыю рэжыму Лукашэнкі) нарадзілася ідэя выключыць і прадугледжаныя навучальнымі праграмамі творы беларускіх аўтараў. Паспрабую растлумачыць, чаму гэтага не варта рабіць.
Спачатку некалькі агульных меркаванняў. Беларуская літаратура, у адрозненне ад рускай, ніколі не была літаратурай метраполіі. Як і ўкраінская, яна — з усімі сваімі плюсамі і мінусамі — была літаратурай калоніі, літаратурай народа, заняволенага спачатку царскай, а затым савецкай імперыяй.
Беларуская мова і літаратура ніколі не замахваліся на суверэнітэт іншых моў і літаратур, ніколі не спрабавалі іх выцесніць.
Наадварот, пакаленні беларускіх пісьменнікаў, як і пісьменнікаў украінскіх, імкнуліся захаваць родную мову, не даць ёй растварыцца ў тым «славянскім», а на самай справе рускамоўным моры, утапіцца ў якім заклікаў іншыя народы Пушкін.
У нашых навучальных праграмах беларускіх аўтараў няшмат, затое якія! Як дыпламат, я некалькі гадоў працаваў у Мінску, чытаю на беларускай мове, перакладаю беларускіх паэтаў і неяк, задоўга да вайны, надрукаваў у «Літаратурнай Украіне» вялікую падборку беларускай апазіцыйнай паэзіі, абраўшы ў якасці назвы радок аднаго з аўтараў (Сержука Сокалава-Воюша. — НН.): «Расею ў сэрца пушчу толькі ў абліччы кулі».
Думаю, тыя, хто адстойваюць ідэю канфіскацыі з праграм беларускіх пісьменнікаў, на самай справе дрэнна ведаюць іх ці і не ведаюць зусім. Каго забраць? Янку Купалу, жыццё якога перапынілася 80 гадоў таму ў выніку падзення з лесвіцы ў маскоўскай гасцініцы? З нагоды трагічнай смерці паэта спрачаюцца да гэтага часу. Што гэта было: ужо не першая спроба самагубства ці забойства, здзейсненае агентамі НКВД?
Выдаліць Васіля Быкава, самага вядомага з непрымірымых апанентаў Лукашэнкі, вымушанага эміграваць з радзімы, куды ён вярнуўся за месяц да смерці?
Я бачыў шматлюднае пахаванне Васіля Быкава ў Мінску пад бела-чырвона-белымі сцягамі ў чэрвені 2003 года. Пахаванне, пераўтворанае ў масавы пратэст.
Мёртвы Васіль Быкаў перамог: у той дзень Лукашэнка прыбраўся з Мінска прэч. Прыдумаў сабе камандзіроўку — чарговае ўрачыстае адкрыццё кароўніка ці чагосьці такога — таму што не мог ні адмяніць пахавання, ні быць на ім.
Выключыць шчымлівы і прарочы верш «Беражы сябе, Украіна!» Сяргея Законнікава?
Край святы паўстае на руінах,
Каб задыхаць на поўныя грудзі…
Беражы сябе, Украіна,
Бо другой Украіны не будзе…
Вось і ўсе прадстаўленыя ў школьных праграмах беларускія пісьменнікі.
Выключыць іх з праграм было б у лепшым выпадку глупствам, у горшым — правакацыяй. Абодва варыянты ўзрадавалі б Лукашэнку і яго маскоўскіх куратараў.
Стала вядома імя чалавека, якога сілавікі назвалі першым затрыманым па справе «Гаюна»2
Каментары