«Nieviadoma, kali my atrymajem nastupny zarobak». Jak prypynieńnie padtrymki ad ZŠA paŭpłyvała na biełaruskija ŚMI i NDA
Prezident ZŠA Donald Tramp padpisaŭ ukaz, jaki spyniaje prahramy dapamohi inšym krainam na 90 dzion. Heta zakranuła mnohija biełaruskija niezaležnyja ŚMI, NDA dy inšyja prajekty, piša Radyjo Svaboda.
Niekatoryja biełaruskija medyjnyja prajekty i niedziaržaŭnyja arhanizacyi zajavili pra mahčymaść zakryćcia, paśla taho jak ZŠA pavodle ŭkazu Donalda Trampa prypynili na 90 dzion finansavańnie zamiežnych prajektaŭ. Inšyja niezaležnyja ŚMI anansavali zakryćcio niekatorych prajektaŭ i mahčymyja skaračeńni.
ZŠA, jak i Eŭraźviaz, — značny donar dla biełaruskich niedziaržaŭnych ŚMI i NDA. Srodki na ich vydzialajuć Ahiencyja ZŠA pa mižnarodnym raźvićci (USAID) i Nacyjanalny fond padtrymki demakratyi (NED). USAID — bujny donar šerahu medyčnych, navukovych, humanitarnych i kulturnych prajektaŭ pa ŭsim śviecie. Niekatoryja biełaruskija niezaležnyja inicyjatyvy, jakija paśla represij apynulisia za miažoj, atrymlivali finansavańnie ŭ miežach USAID. Heta nia tolki ŚMI — taksama kulturnickija prajekty, prajekty ŭ sfery pravaabarony, reabilitacyi palitźniavolenych.
Ciapier zamiežnaje finansavańnie ZŠA na paŭzie. Kali jano adnovicca i ŭ jakim abjomie, nieviadoma. «Svaboda» raspytała žurnalistaŭ i pradstaŭnikoŭ NDA, jak heta adbiłasia na ich dziejnaści.
Reform.news: «My chočam zastavacca biełaruskim ŚMI»
Vydańnie Reform.news da represij u Biełarusi mahło isnavać za košt reklamy i mieła svaju biznes-madel, jakaja dazvalała pracavać. Jak i inšyja niezaležnyja ŚMI, redakcyju ŭ Biełarusi pryznali «ekstremisckim farmavańniem», pracavać unutry krainy stała niemahčyma.
«U 2021 hodzie nas zablakavali ŭ Biełarusi, my vymušanyja byli źjechać. Heta rujnuje lubuju biznes-madel, reklamnyja hrošy skončylisia, biznes admaŭlaŭsia mieć z nami spravy, bo dla ich było niebiaśpiečna. Atrymlivajecca, adzinaja mahčymaść biełaruskim niezaležnym medyja isnavać — źviartacca pa padtrymku da mižnarodnych donaraŭ», — raskazvaje hałoŭny redaktar Reform.news Fiodar Paŭlučenka.
Pa jaho słovach, u apošni hod amerykanskaje i eŭrapiejskaje finansavańnie skaračałasia. Žurnalistam daviałosia źviartacca pa padtrymku čytačoŭ, jakija achviaravali kala 50 tysiač eŭra za hod. Spynieńnie amerykanskaha finansavańnia nie pryviadzie da zakryćcia Reform.news, kaža Fiodar Paŭlučenka. Ale značna paŭpłyvaje na jaho aktyŭnaść.
«My nia zmožam utrymlivać tuju nievialikuju kolkaść supracoŭnikaŭ, jakich majem. Budziem vymušanyja zvalniać ludziej, heta paŭpłyvaje na jakaść. Heta jak mašyna, jakaja jedzie na čatyroch kołach, i raptam źnikajuć dva. Čym bolšaja redakcyja, tym bolš składanaściaŭ», — davodzić hałoŭny redaktar vydańnia.
Fiodar Paŭlučenka nie admaŭlaje, što medyja za miažoj moža pabudavać biznes-madel, jakaja budzie prynosić prybytak i dazvolić isnavać biaź źniešniaj padtrymki. Adnak takoje medyja nia budzie pracavać na biełaruskuju aŭdytoryju.
«Kab za miažoj zavablivać reklamadaŭca, treba pierabudoŭvacca: rabić polskaje medyja dla polskaj aŭdytoryi, vychodzić na ŭkrainski ci postsaviecki rynak. Ale heta nia budzie medyja dla Biełarusi. A ja nia vielmi razumieju, navošta mnie pracavać na polskuju, eŭrapiejskuju aŭdytoryju. Pamiž biznesam i misijaj ja abraŭ by misiju, naša asnoŭnaja aŭdytoryja znachodzicca ŭ Biełarusi. A nivodnamu polskamu ci eŭrapiejskamu biznesu nie cikava padtrymlivać medyja, jakoje pracuje dla biełaruskaj aŭdytoryi», — dadaje Fiodar Paŭlučenka.
ŚMI, jakoje pracuje tolki za danaty, biaź biznes-madeli — heta redkija prykłady, jakich u śviecie adzinki, praciahvaje surazmoŭca. Takoje moža adbycca na płyni emacyjnaj aktyŭnaści. Pahatoŭ biełaruskija čytačy nia zmohuć padtrymać 10—15 jakasnych redakcyj, jakija jość na biełaruskim rynku, zvažaje Paŭlučenka.
U sacyjalnych sietkach možna pabačyć i paproki ad karystalnikaŭ. Maŭlaŭ, čamu b biełaruskim medyja nia stać finansava niezaležnymi navat na emihracyi? Paŭlučenka miarkuje, što całkam dasiahnuć hetaha ciapier niemahčyma.
«Biezumoŭna, biełaruskija niezaležnyja medyja, jak i inšyja niezaležnyja medyja, musiać imknucca da finansavaj niezaležnaści. Taki paprok možna kinuć u bok brytanskaha, niamieckaha medyja. Ale ŭ biełaruskich medyja vybar inšy: abo my całkam pazbavimsia hetaj haliny, abo budziem šukać varyjanty źniešniaj padtrymki, bo ŭ jakaści biznesu biełaruskija medyja funkcyjanavać nia mohuć», — dadaje surazmoŭca.
Eŭraradyjo: «Za reklamu ŭ nas biełaruskamu biznesu budzie kaniec na nastupny dzień»
Eŭraradyjo taksama mieła padtrymku ad donaraŭ z ZŠA, niekatoryja prajekty naŭprost finansavalisia dziakujučy joj, kaža hałoŭny redaktar Pavał Śviardłoŭ.
«Rašeńnie aformlenaje takim čynam, što ciapier niekatoryja prajekty treba prosta spynić. Heta navat nia paŭza. U dakumentach skazana, što my prosta musim spynić niekatoryja aktyŭnaści z peŭnaj daty. Naprykład, prahramu Gender Gap pra hendernyja stereatypy. Pra toje, jak prapahanda i Łukašenka vykarystoŭvajuć hendernyja stereatypy dla krytyki», — raskazvaje Pavał Śviardłoŭ.
Pavodle surazmoŭcy, zaraz šmat budzie zaležać ad tryvałaści biełaruskich medyja i ad ich planavańnia.
«Časam dziŭna čuć, što niekatoryja medyja źniknuć, kali im nie zadanaciać. Heta śviedčyć pra niejkija prablemy ź planavańniem. Miarkuju, što ŭ vyniku ŭsio budzie dobra i ŭva ŭsich chopić zapasu tryvałaści, kab pratrymacca try miesiacy. Dalej, spadziajusia, padtrymka budzie ŭznoŭlenaja. Demakratyi ŭ Biełarusi bolš nia stała, i treba praciahvać baraćbu za pieramieny», — zvažaje Śviardłoŭ.
Taksama jon źviartaje ŭvahu na patrebu dyversyfikacyi krynic finansavańnia dla medyja. Što da kankretnych nastupstvaŭ, to Śviardłoŭ havoryć pra aptymizacyju. Inšymi słovami — zvalnieńni žurnalistaŭ.
«My nia viedajem, ci budzie zamarozka na padtrymku 90 dzion, ci jaje padoŭžać, a kali zdymuć, jaki budzie mechanizm dalejšaj supracy. Treba rychtavacca da horšaha, i my, biezumoŭna, budziem reahavać i ŭžo reahujem, buduć skaračeńni», — prahnazuje surazmoŭca.
Nakont pretenzij, što biełaruskija medyja ŭ vyhnańni nie zmahli vyjści na samazabieśpiačeńnie, hałoŭny redaktar Eŭraradyjo zvažaje na niemahčymaść zarabić na reklamie ŭnutry Biełarusi. Za heta jość kryminalnaja adkaznaść dla reklamadaŭcy.
«Kali medyja abvieščanaje «ekstremisckim farmavańniem», a zaraz heta amal usie niezaležnyja medyja, to za jaho padtrymku čałaviek ryzykuje kryminalnaj adkaznaściu. Mahčyma, ludzi nia viedajuć hetaha. U nas amal usia aŭdytoryja ŭ Biełarusi, a kali pradprymalnik ź Biełarusi raźmieścić u nas reklamu, jahonamu biznesu budzie kaniec na nastupny dzień», — davodzić surazmoŭca.
Pavał Śviardłoŭ źviartaje ŭvahu i na pretenzii nakont abjektyŭnaści ŚMI, jakija atrymlivajuć hranty. Na jahonuju dumku, heta vynik traŭmavanaści biełaruskaj sytuacyjaj.
«Ludzi ŭjaŭlajuć, što kali Łukašenka raźmiarkoŭvaje svaim medyja niejkija hrošy i medyja ich adpracoŭvajuć, padtrymlivajučy ŭładu, to toje samaje i ŭ niezaležnych ŚMI. Heta absalutna nia tak. Dla biełaruskich uładaŭ medyja — heta absłuha, a ŭ demakratyčnych krainach ich padtrymlivajuć, kab jany vykonvali asnoŭnyja funkcyi: hramadzki kantrol, kantrol ułady, dapamoha ludziam», — kaža Pavał Śviardłoŭ.
Hałoŭny redaktar Eŭraradyjo taksama kaža, što na momant razmovy nieviadoma, kali supracoŭniki redakcyi atrymajuć nastupny zarobak.
Inicyjatyva «Hodna»: «80% finansavańnia zaležała ad amerykanskaj padtrymki»
Časovaje spynieńnie dapamohi ad ZŠA zakranuła i biełaruskija kulturnyja prajekty. Adnosna maładaja inicyjatyva «Hodna» (paŭstała ŭ 2020 hodzie) zajmajecca prasoŭvańniem nacyjanalnaj identyčnaści i nacyjanalnaj idei praź videaroliki, onłajn-šoŭ, klipy i inšyja prajekty na hlebie kultury. Pavodle kiraŭnicy «Hodna» Aliny Hieraščanki, 80% finansavańnia kampanii było za košt padtrymki ZŠA.
«Heta surjozny vyklik, ale nie nahoda spyniać dziejnaść. My bačym, što treba šukać inšyja krynicy finansavańnia, raźvivać kulturu danataŭ i partnerstva ź biznesam. Ale važna razumieć, što ŭ nas niama kultury danataŭ i padtrymki inicyjatyŭ, jana tolki farmujecca», — kaža Hieraščanka.
Kiraŭnica «Hodna» pryvodzić prykład kraŭdfandynhavych platformaŭ, jakija dapamahali i dapamahajuć biełaruskim prajektam sabrać srodki na isnavańnie. Taksama jana zvažaje na važnaść razumieńnia, jak takija prajekty pracujuć.
«Časta nie pryniata adkryta kazać, što prajekty atrymlivajuć źniešniuju dapamohu, što značnaja častka kulturnaj i hramadzkaj dziejnaści finansujecca praz hranty. Tamu ciapier važna nia tolki šukać padtrymki, ale i tłumačyć ludziam, jak heta pracuje i čamu varta dałučacca. My pamiatajem biełaruskija kraŭdfandynhavyja platformy, takija jak MolaMola i Ulej. Zaraz jość «Hronka» — jana pakazvaje, što salidarnaść pracuje», — davodzić surazmoŭca.
Alina Hieraščanka dadaje, što padtrymka biełaruskaj kultury — heta «pytańnie zachavańnia biełaruskaj nacyi».
«Siońnia kultura — heta nia prosta adna kniha, festyval ci šoŭ. Heta pytańnie našaj nacyjanalnaj identyčnaści i niezaležnaści. Tamu zaklikaju kožnuju i kožnaha, u kaho jość mahčymaść: abiarycie prajekt, jaki vam padabajecca, i spytajcie, jak jaho padtrymać», — raić kiraŭnica inicyjatyvy.
Pavodle infarmacyi ambasady ZŠA ŭ Biełarusi, amerykanskaja padtrymka biełaruskich niezaležnych prajektaŭ z 2020 hodu skłała kala 140 miljonaŭ dalaraŭ (kala 35 miljonaŭ u hod. — RS). Druhi bujny donar — EZ, centralizavanaja padtrymka z 2020 hodu na biełaruskija inicyjatyvy — 170 miljonaŭ eŭra (uklučna z apošnimi srodkami, vydzielenymi ŭ 2024 hodzie na budučyniu i jašče nie patračanymi).
Kamientary
Blizki Uschod Izrail adziny apošni kamrad M.Ołbrajt hośsiek ZŠA viedała ab sajuźnikie .Ińšy uschod ?? Navat " sukinych synoŭ " svaich ni zastałosia Paŭdziennaja Kareja Japonija budujuć svaju sami biaśpieku. Viedajučy " harancii Haranta" ...Zastaniecca sajuźnik $ staŭki$ kamisija i dva akieany..