Paetka pad psieŭdanimam «Hania Fakju» vydała paemu, poŭnuju mataŭ, pra Biełaruś, apanavanuju «imi»

Anatacyja zajaŭlaje, što ŭ paemie «nadzvyčajnaja kancentracyja nianaviści». Napraŭdzie to ŭ «Mužykach» bolš razmoŭ pra nianaviść, čym samoj nianaviści. Ale epatažu taksama chapaje, choć mat na 50 staronkach paemy — heta taksama mat saramlivy, knižny, zusim nie toj, jakim razmaŭlajuć, skažam, biełaruskija siłaviki.

Paema vyjšła ŭ vydaviectvie «Łysy čerap». Jano ŭźnikła ŭvosień 2024 hoda z abiacańniem vydavać «tych, kaho dakładna nichto inšy nie vydaść». Kniha Hani Fakju dobra toje demanstruje. Składana ŭjavić tekst z takim adsotkam niecenzurnaj leksiki ŭ kahości ź inšych biełaruskich vydaviectvaŭ. Ad jakoj musić skałanucca nie tolki biełaruskaja litaratura, ale i hramadstva. I spačatku ŭ heta navat vieryš. Ale chutka stanovicca zrazumieła: nianaviść tut prosta prykryćcio. 

Za razmovami pra nianaviść praśviečvaje kryŭda i niazhoda žyć pa starych praviłach.

Kali havaryć pra žanočuju kryŭdu na dahetul vielmi man's, man's world zvyčajnymi słovami, to lohka pačuć u adkaz: znoŭ pačałosia hetaje fieminisckaje nyćcio. Tamu Hania i vybiraje šlach epatažu i łajanki.

nienavidzieć nie pryniata
žančyna musić lubić 
žančyna stvorana dla lubvi,
ty ža ja*anaja maci
heta prydumali mužyki
kab nienavidzieć mahli tolki jany

Aŭtarka i knižki dobryja čytała, i pracavać choča, a nie žyć pad prykryćciom mužčynskaje śpiny, i samaraźvićciom zajmacca.

Z-za radkoŭ pra nianaviść praśviečvaje dumka: ja hatovaja nieści adkaznaść za siabie i svajo žyćcio, i ŭsio, što mnie treba — kab nie pieraškadžali. Ale — pieraškadžajuć.

niahledziačy na maju nianaviść
ja ničoha nie chaču rabić mužyku
nie chaču zabić jaho
nie chaču jaho hvałtavać
nie chaču katavać
ja nie chaču jaho navat kranać
ja chaču tolki kab jon nie ja*aŭ mnie mazhi
ale heta zanadta składanaja prośba 
dla ać dva levaj
dla ać dva hułah

Čamu Hania nienavidzić mužykoŭ i čym jany joj zaminajuć? Praz uvieś tekst idzie refrenam: mužyki — heta mianty, heta hułah, heta dziaržava, heta hvałt.

Heta toje, što abmiažoŭvaje, — u vučobie, u pracy, u samaraźvićci, u tym, što apranać i jak vyhladać. Heta zasille adnoj paradyhmy. Heta toje, što paŭsiul, i toje, što čałaviečaja bolšaść dahetul admaŭlajecca zaŭvažać. Ci stavicca da hetaha pabłažliva.

na fiłfaku bla
śmiešna
pačytajcie hetaha mužyka
pačytajcie taho mužyka
a vy čytali hetaha mužyka
a taho mužyka vy čytali
pačytajcie teda chjuza na*uj
suka
teda chjuza
bla
kaho mnie jašče pačytać
moža stalina
taksama niebłahi byŭ paet

Tolki nie śpiašajciesia aburacca abahulnieńniam. Bo na 18-j staroncy paemy źjaŭlajucca baby, jašče horšyja za mužykoŭ. Baby — heta vachciorki ŭ suśvietnym internacie mužykoŭ. Jany «nikoha nie puščajuć za miežy mužčynskaje prapahandy», i sami mała čym adroźnivajucca ad mužykoŭ. Pierad maimi vačyma adrazu ŭźnikli tyja niekalki piersanažak, jakich možna pabačyć u navinach.

Dla aŭtarki, chutčej za ŭsio, nie staić znaku tojesnaści pamiž «mužykami» i «mužčynami». Ale pieršyja nastolki joj abrydli, što jana nie ličyć patrebnym tłumačyć niuansy. 

Prablemy, pra jakija Hania Fakju havoryć, dobra viadomyja. Hvałt, abjektyvizacyja, uraźlivaść i nieabaronienaść žančyn, pobytavyja i siamiejnyja abmiežavańni žančyn, praca pad mužčynskim kiraŭnictvam.

jaki na*uj sieks biez abaviazkaŭ
što ŭvohule moža być biez abaviazkaŭ
dzieci biez abaviazkaŭ
aborty biez abaviazkaŭ
mužyki biez abaviazkaŭ
sunuŭ vyniaŭ i pajšoŭ
nazyvajecca znajšoŭ

A voś na temie zamoŭčvańnia prablemaŭ Hania zatrymlivajecca ažno na niekalki staronak. Tut jana pryhadvaje test Biechdel, sutnaść jakoha ŭ tym, što hiendarnuju niaroŭnaść u litaratury i kino možna vyznačyć pa nastupnych prykmietach. Ci jość žanočyja piersanažy, ci majuć jany imiony, ci razmaŭlajuć jany pamiž saboj na temy, nie źviazanyja z mužčynami.

Hania aburajecca hetamu testu. Bo

«nie abmiarkoŭvać mužykoŭ u tvory heta jak nie abmiarkoŭvać miantoŭ, jak nie abmiarkoŭvać nkus u razhar represij».

I ździekliva praciahvaje: ciabie, maŭlaŭ, zhvałtavali, a ty abmiarkoŭvaješ z pryjacielkaj Virdžyniju Vułf. Jakaja jana była talenavitaja i niaščasnaja, i skončyła žyćcio samahubstvam praz mužykoŭ, ale ich my, nie-nie, abmiarkoŭvać nie budziem. 

kali ty abmiarkoŭvaješ prablemy
a nie pchaješ ich palcam pad matrac
ty ruchaješsia
dalej
napierad
u budučyniu
a nie siadziš jak zabitaje čmo
sa svajoj virdžynijaj vułf
u kamunistyčnym hieta
jakoje dla ciabie akreślili tak zvanyja 
fieministki

Chto takaja Hania Fakju? Kali vam cikava zhulać z aŭtarkaj u hetuju hulniu, to raskažu, što znajšła ŭ tekście: fiłfak; hieteraseksualnaść; nie dakładna, ale adčuvalna — dośvied siamiejnaha žyćcia i maciarynstva. A jašče — znachodžańnie ŭ ciapierašniaj Biełarusi. Heta stanovicca zrazumieła z kranalnych frahmientaŭ. 

jakaja karyść što vašy dzieci
razmaŭlajuć na biełaruskaj tam
dzie vy jość
jakaja karyść biełarusi ad vas tam
dzie vy jość

Jany ž dadajuć paraŭnańniam mužykoŭ ź miantami bolšaj jasnaści.

Mužyk jak mient, mužyk jak dziaržava, mužyk jak hułah — heta ŭsio vielmi kankretny i vielmi realny dośvied dla žančyny ŭnutry Biełarusi.

mastačka musić zastavacca 
sa svaim narodam
litaratarka musić zastavacca
sa svaim narodam
sa svaimi mužykami

Jak bačycie, na 50 staronkach znajšłosia miesca ŭsiamu — ad ch*ioŭ da patryjatyčnaha manifiestu.

«Mužykoŭ» možna čytać pa-roznamu. A možna prosta šukać «paschałki», kab zdahadacca, chto ž ź biełaruskich litarataraŭ heta napisaŭ. Ale ciažka nie zhadzicca sa słovami Hani: «navokał stolki mužykoŭ ciažkaja praca być čałaviekam». 

Hety tekst — novaja (dla našaj litaraturnaj zatoki) forma dla prahavorvańnia ŭsiaho taho, što daŭno balić, zaminaje žyć i nieviadoma kali źmienicca.

Hania Fakju. Mužyki. — Łysy čerap, 2024.

• 36
• 5
• 6
• 14
• 0
• 1
• 0
• 3